Beth yw Dyslecsia?
Gwahaniaeth dysgu neu anabledd yw dyslecsia sy'n effeithio'n bennaf ar eich galluoedd darllen, ysgrifennu a darllen. Mae’n gyflwr gydol oes sy’n effeithio ar amrywiaeth o sgiliau yn ymwneud â’r meysydd hyn gan gynnwys, ond heb fod yn gyfyngedig i, prosesu geiriau, cyflymder darllen, cof, cyfathrebu llafar, llawysgrifen, a gallu rhywun i ddilyn cyfarwyddiadau ysgrifenedig a llafar. Fel arfer mae'n cael ei godi pan fydd plentyn yn dechrau'r ysgol ac yn dechrau dysgu darllen ac ysgrifennu, fodd bynnag, mae rhai pobl yn syrthio o dan y radar fel fi.
Fy Mhrofiadau yn yr Ysgol
Cefais drafferth fawr gyda darllen yn yr Ysgol Gynradd. Rwy'n cofio eistedd gydag athrawon a mynd trwy ffoneg, dro ar ôl tro; darllen fy llyfr darllen yn uchel i athrawon a fy Mam a bod yn rhwystredig oherwydd ni allwn ddarllen yn rhugl; gorfod ailsefyll profion darllen oherwydd fy mod wedi sgorio yn arbennig o isel ar gyfer fy oedran, ac yn teimlo y tu ôl i bawb arall.
Roedd coridor yn yr ysgol gyda llawer o lwyfannau llyfrau ac roedd yr holl lyfrau wedi'u dosbarthu yn ôl yr orde o'r math y mae'n anodd ac wedi'u codio â lliw, gan ddechrau ar goch (y mwyaf hawdd, ffont mawr, lluniau) ac yn dod i ben ar ddu (ddysgeidiaeth anoddach, ffont bach, dim lluniau, nofelau). Gwnaeth sawl un o'm ffrindiau hi i'r du erbyn Blwyddyn 6 a doeddwn i byth yn gwneud hynny a oedd yn teimlo'n dda.
Roeddwn i'n gweld profion yn anodd hefyd. Oherwydd fy mod yn darllen mor araf ac yn cael trafferth i brosesu cwestiynau prawf, roeddwn yn blino'n aml yn ystod prawf ac roeddwn yn gwirio'r cloc yn aml. Mae rhywun wedi sylwi ar un adeg oherwydd roedd gen i ddarllenydd ar gyfer fy SATS Mathemateg, ond dyna'r holl help a gafodd. Roeddwn wedi llwyddo i fynd trwy Ysgol Gynradd heb broblem heb ei orffen, felly syrthiodd o dan y radar.
Yr un peth oedd yn yr Ysgol Uwchradd ac oherwydd i fi ddelio ag anawsterau darllen yn llwyddiannus, ddes i ddim i’r amlwg ac felly ches i ddim cymorth. Des i dderbyn un ai bod rhywbeth amlwg o’i le gyda fi, neu fy mod i’n ofnadwy yn darllen. Fe welais TGAU Saesneg yn arbennig o anodd nid yn unig oherwydd bod disgwyl i fi ddarllen cymaint, ond roedd yn destun cywilydd i fi a chwalodd fy hunan-hyder. Buaswn i’n swnio fel robot ar yr ychydig weithiau y gofynnwyd i fi ddarllen yn uchel yn y wers. Buaswn i’n oedi’n cyson, yn colli fy lle, baglu dros eiriau, teimlo’n ansicr yn ynganu rhai geiriau, a gallwn i deimlo diffyg amynedd y myfyrwyr eraill. Diolch i ddod yn agosach at fy athrawon, esboniais i gymaint o anghysur mae darllen yn uchel yn peri i fi ac felly yn gofyn iddynt beidio â fy newis i.
Gyda help llyfrau llafar a fideos adolygu ar Youtube y llwyddais i ddod drwy Saesneg TAGAU a Lefel-A. Yn aml, byddai’r athrawon yn gofyn, “ydych chi wedi cyrraedd pennod 10? Mae rhaid i chi gyrraedd pennod 10 i barhau”, a dyma fi’n dweud celwydd a dweud bod pob dim dan reolaeth gen i. A dweud y gwir, doedd gen i ddim clem pam fy mod i mor araf yn darllen, doedd dim esgus. Efallai nad oeddwn i mor glyfar â’r lleill.
Roedd cadw ar ben popeth yn hynod anodd ond daeth arholiadau â rhwystr o’r newydd. Fe ges i hi’n anodd prosesu a deall cwestiynau arholiadau ac doedd cymorth ychwanegol fel amser ychwanegol ar gael i fi tra’n sefyll arholiadau gan fod neb wedi amau fy mod i’n ddyslecsig. Serch hynny, fe o’n i’n gallu mynd i’r Brifysgol gyda’r marciau a enillais i, ond yn fy marn i, byddai diagnosis a chymorth gydag arholiadau wedi helpu fy marciau a fy hunanwerth a’m hyder. Erbyn diwedd y Chweched Dosbarth, roeddwn i o’r gred fy mod i’n llai clyfar na phawb arall ac yn methu â darllen yn iawn heb reswm go iawn.
Diagnosis
Yn fy mlwyddyn gyntaf yn y Brifysgol, des i’n ffrindiau gyda rhywun sy’n ddyslecsig. Esboniais i sut fuaswn i byth yn gwneud rhagor o ddarllen ar gyfer fy nghwrs na darllen er diddordeb personol oherwydd fy mod i’n rhy araf, ac am hynny, ymysg rhesymau eraill, dyma nhw’n argymell i fi gael asesiad. Wrth wneud tipyn o ymchwil ar-lein trwy chwilfrydedd des i ar draws gwisiau “Am I Dyslexic?” ac ati. Cysylltais i â’r Gwasanaethau Myfyrwyr a threfnu apwyntiad a daethom ni i’r canlyniad ei bod hi’n debyg iawn fy mod i’n ddyslecsig. Yn anffodus, oherwydd nad oedd neb wedi sylwi ar hyn yn yr ysgol, oedd rhaid i fi gael asesiad preifat.
Yn Ionawr 2020, fe ges i ddiagnosis o ddyslecsia. Dysgais i lawer yn ystod yr asesiad, am un bod dyslecsia yn effeithio ar fwy na’r disgwyl ( ee cof, llawysgrifen, enwi’n gyflym, prosesu pethau gweledol, prosesu patrymau a siapau, cadw gwybodaeth yn y cof hir dymor) ond y peth pwysicaf a ddysgais i oedd nad wy’n dwp nac yn anneallus. Fe esboniodd pob dim.
Gweithio yn Tesco
Ddim yn hir ar ôl y diagnosis, bues i’n gweithio yn Tesco. Fues i’n gweithio yn y adran siopa ar-lein a gwelais i fod dyslecsia yn effeithio ar fy ngallu i wneud y swydd. Er ar brydiau, roedd yn rhwystredig na allaf i wneud y swydd cyn gynted â phawb arall, roedd yn ddiddorol i fi fod dyslecsia yn gallu effeithio ar bethau felly.
Pan fyddwch chi’n casglu archebion siopa ar-lein, mae gennych chi sganiwr a throli. Mae’r sganiwr yn nodi beth mae’r cwsmer eisiau, ei leoliad yn y siop, a faint mae’n costio. Dyma lawer o wybodaeth i’w phrosesu yn gyntaf oll. Unwaith i chi ddod o hyd i’r eitem, byddwch chi’n ei sganio a daw siâp lliw ar y sganiwr. Mae i bob siâp lliw ei basged briodol yn y troli. Ar ôl i chi osod yr eitem yn y fasged iawn, mae rhaid i chi sganio hynny hefyd. I’r ymennydd dyslecsig, mae rhifau, geiriau, lliwiau a siapau yn dipyn o dasg, ni waeth pa mor syml. Buaswn i’n aml yn cael fy hun yn ei chael hi’n anodd iawn i brosesu yr holl elfennau gwahanol hyn, yn gwneud camgymeriadau fel sganio’r cynnyrch anghywir, camddarllen labeli neu brisiau, ac anghofio sganio’r basgedi, pethau a fyddai’n gwneud y swydd yn arafach.
Byddai hyn yn fy ngyrru i’n grac gyda fy hun weithiau ond does dim byd y gallaf i wneud am hyn ac mae hynny’n iawn.
Y Brifysgol
Roedd cael y diagnosis hyn o fudd mawr i fy ngradd. Caniataodd i mi gael darpariaethau arholiad (amser ychwanegol a defnydd o gyfrifiadur), rhywfaint o feddalwedd ar gyfer fy ngliniadur a thiwtor sgiliau astudio i fy helpu gyda fy astudiaethau. Roedd yr adnoddau hyn yn help mawr, ond roedd cwblhau fy ngradd yn dal yn heriol iawn. Roedd asesiadau traethawd yn arbennig o anodd oherwydd faint o ymchwil roedd yn rhaid i fi ei wneud ar gyfer pob un. Roedd darllen papur ar ôl papur yn fy mlino i’n lân ac nid oedd yn anghyffredin i fi gael estyniadau i derfynau amser oherwydd ei fod wedi cymryd cymaint o amser i fi brosesu'r wybodaeth, trefnu fy syniadau, ac ysgrifennu fy nhraethodau. Ar y dechrau, roeddwn ychydig yn chwithig fy mod bron bob amser yn cael estyniad terfyn amser aseiniad. Byddai pawb yn gofyn, 'wyt ti wedi gorffen y traethawd? Sut dest ti o hyd iddo?' ac ni fuaswn i byth yn gorffen mewn pryd. Ond yn y pen draw, fe wnes i feddwl ai dyna oedd ei angen arnaf i gwblhau fy ngradd, mae hynny'n iawn.
Ces i hefyd fod dilyn cyfarwyddiadau ysgrifenedig yn her i fi. Yn ystod fy ngradd, gwnes un modiwl a oedd yn cynnwys gwaith maes a labordy. Cawsom lyfryn gwaith gyda thudalennau a thudalennau neu gyfarwyddiadau a gweithgareddau a thablau i'w llenwi. Roedd yn hynod anodd iawn i fi. Yn ffodus, roedd y gwaeth maes mewn partneriaid, rhywbeth a oedd yn help mawr i fi fynd drwy dudalennau perthnasol y llyfr gwaith. Roedd y gwaith labordy, fodd bynnag, yn anoddach oherwydd bu'n rhaid i mi ddarllen y cyfarwyddiadau, eu prosesu, cofio beth i'w wneud, ei gymhwyso i'r ymarferol, gwneud yr ymarferol yn gywir, ac yna fy nghanlyniadau yn y llyfryn gwaith. Ar y pwynt hwn yn fy ngyrfa israddedig, nid oeddwn yn gyfforddus yn gofyn am help a fi oedd yr ail berson i orffen yr ymarfer ymarferol. Unwaith eto, roeddwn i'n teimlo embaras, ond wrth edrych yn ôl ac yn sylweddoli mai dyma sut mae fy ymennydd yn gweithio ac mae hynny'n iawn.
Hyd yn Hyn
Ers i fi gael diagnosis a gweithio allan beth sy'n gweithio orau i fi, mae fy hyder wedi cynyddu'n sylweddol. Fodd bynnag, mae elfennau o'r cyflwr sy’n dal yn achosi problemau i fi o hyd. Er enghraifft, dydw i ddim wedi darllen llyfr er diddordeb personol ers blynyddoedd oherwydd dwi’n gweld darllen llyfrau mor anodd ac yn blino arno, neu dwi'n mynd yn rhwystredig oherwydd mae'n cymryd cymaint o amser i mi ddarllen un dudalen. Dwi'n aml yn gweld e-byst hir yn fygythiol ac dwi'n cael trafferth dilyn cyfarwyddiadau. Ar rai dyddiau, gall fod yn heriol iawn darllen o gwbl. Dwi'n dal i gymharu fy hun ag eraill hyd yn oed dair blynedd ar ôl fy niagnosis: mae fy chwaer yn darllen yn gyson ac yn darllen nofelau clasurol hir; gwnaeth myfyrwyr roeddwn i'n eu nabod ar fy nghwrs lawer o waith darllen ychwanegol ar gyfer eu modiwlau a'u hasesiadau, a gorffen eu traethodau hir yn gynt nag y gwnes i; ac dwi'n eiddigeddus wrth y rhai sy'n gallu mynd trwy e-byst hir yn gyflym, dilyn cyfarwyddiadau'n hawdd, a pheidio â blino wrth ddarllen pethau. Mae lleihau faint dwi'n cymharu fy hun ag eraill yn rhywbeth y mae angen i fi weithio arno o hyd, ac mae'n rhaid i fi atgoffa fy hun weithiau nad wyf, ac nad oeddwn erioed, yn dwp, nac yn llai galluog, neu'n ddiog, dim ond amser ychwanegol sydd ei angen arnaf neu help.
- Cameron Curry